Հայոց լեզու

19.02.2020
Ստեղծագործական և հետազոտական  աշխատանքներ

• Աշխարհի ամենավաճառված գրքերը

10. «Աննա Ֆրանկի օրագիր» . 27 միլիոն տպաքանակ, գրքի բրիտանական տարբերակը՝ հիմնված հրեա աղջնակի՝ Աննոյ Ֆրանկի  օրագրային գրառումների վրա, որը, երկու տարի շարունակ, նացիստական օկուպացիայի ընթացքում իր ընտանիքի հետ թաքնվել է Նիդերլանդներում:

9.«Մտածեիր և հարստացիր» , Նապոլեոն Հիլ, 30 միլիոն տպաքանակ: Մոտիվացիոն գիրք է, որում խոսվում է անձնական աճի, ինքնակատարելագործման մասին: Նման գիրք գրելու առաջարկը հեղինակը ստացել է հայտի ամերիկացի միլիարդեր Էնդրյու Կարնեգիից:

8. Մարգըրետ Միտչել, «Քամուց քշվածները»: 33 միլիոն տպաքանակ: Ռոմանտիկ դրամա, որի գործողությունները կատարվում են ԱՄՆ Ջորջիանա նահանգում՝ ամերիկյան քաղաքացիական պատերազմի ժամանակաշրժանում: Գիրքը պատմում է Սկարլետի՝ իռլանդացի փախստականի աղջկա կյանքի մասին: Համանուն նկարահանված ֆիլմը արժանացել է  «Օսկար» մրցանակի:

7.«Մթնշաղ.սագա» , Ստեֆանի Մայեր: 43 միլիոն տպաքանակ: Գիրք, որը ճանաչված է  երիտասարդների շրջանակում, և պատմում է աղջկա մասին, ով սիրահավել է վամպիրի: Գրքի հիման վրա նկարահանված ֆիլմը թարգմանվել է ավելի քան 38 լեզվով:

6. «Դավինչիի գաղտնագիր», Դեն Բռաուն, 57 միլիոն տպաքանակ: Գիրքը համարվում է կրոնի պատմության այլընտանքային ուսումնասիրության մի մաս , հատկապես հետաքրքրություն է առաջացրել այն դիտարկումը, թե ինչ դեր է ունեցել  Մարիամ Մագդաղենացին քրիստոնեության մեջ: Գրքի հիման վրա նկարահանվել է ֆիլմ, որի գլխավոր դերում Թոմ Հենկսն է:

5.«Ալքիմիկ», Պաուլո Կուելիո, 65 միլիոն տպաքանակ: Գիրքը հրատարակվել է 1987 թվականին և մեծ ճանաչման է արժանացել Բրազիլիայում: Թարգմանվել է ավելի քան 67 լեզուներով՝ հայտնվելով Գինեսի գրքում` որպես կենդանի հեղինակի ամենաշատ թարգմանված գիրք:Հ ամարվում է ամենավաճառված գրքերից մեկը՝ պատմության մեջ: 

4. «Մատանիների տիրակալը», Ջորջ Տոլկինա , 103 միլիոն տպաքանակ: Ֆենտըզի ժանրում գրված գիրքը շարունակությունն է վաղ տարիքում գրված մեկ այլ գրքի՝«Հոբբիտի», համանուն նկարահանված երեք ֆիլմերը մեծ հաջողություն են գրանցել:

3. «Հարրի Փոթեր», Ջոան Ռոուլինգ: 400 միլիոն տպաքանակ: Ֆենտըզի ժանրի 6 ռոման, որը պատմում է մոգական հատկություններով օժտված երիտասարդի և նրա ընկերների արկածների մասին: Գիրքը էկրանավորվել է, և համարվում է ամենաբյուջետային ֆիլմերից մեկը:

 2.«Մաո Ցզեդունայի մեջբերումները» , 800 միլիոն տպաքանակ, ձեռնարկ, որը Չինաստանի ժողովրդին բացատրում է Չինաստանի կոմունսիտական կուսակցության գաղափարախոսությունը:

1. Աստվածաշունչ, 3,9 միլիարդ տպաքանակ,համարվում է աշխարհի ամենակարդացվող գիրքը:

• Մի գրքի պատմություն

Սեմ Գորյան․ մի պոետի ու մի գրքի պատմություն

Փետրվարի 23-ին Մատենադարանում տեղի ունեցավ ցերեկույթ՝ նվիրված գրող, բանաստեղծ Կարեն Առաքելյանի (գրական կեղծանունը` Սեմ Գորյան) հիշատակին։ Նա խնդրել էր Մատենադարանին հանձնել իր միակ հարստությունը՝ 1706թ. Պոլսում հրատարակված «Հայսմավուրք» ծիսամատյանը։

Ծիսամատյանը, ձեռքից ձեռք անցնելով, Սեմ Գորյանին հանդիպել է 1988թ. երկրաշարժից հետո՝ Հայաստանը լքող մի մարդու մոտ։ Գրողը հասկանում էր, որ եթե գիրքը չպահպանվի Հայաստանում, այն գուցե անդառնալի կորչի հայության համար։ Միջոցներ է հայթայթում ու ձեռք բերում այն։

Կյանքի վերջում Գորյանը ծանր հիվանդ էր քաղցկեղով, սակայն թույլ չի տալիս գիրքը վաճառել բուժման գումարի համար։ 2019թ. փետրվարի 20-ին  Գորյանը կդառնար 70 տարեկան։

• Գիրք նվիրելու արվեստը

Փետրվարի 19-ը՝ հայ մեծ բանաստեղծ Հովհաննես Թումանյանի ծննդյան օրը, արդեն մի քանի տարի Հայաստանում նշվում է որպես Գիրք նվիրելու օր։ Բանաստեղծ Էդվարդ Միլիտոնյանը նշել է, որ պատահական չէ գիրք նվիրելու օրը հենց Թումանյանի ծննդյան օրվա հետ կապելը: «Անդրկովկասում չկար գրողների միություն, սակայն Թումանյանը ստեղծել էր «Վերնատունը», որն ինքնին գրողների միություն էր…»,- նշել է Միլիտոնյանը:Բանաստեղծը նշել է նաև, որ Խորհրդային տարիներին էլ կար ծայրահեղություն, երբ մարդիկ իրենց տներում գրադարաններ էին ստեղծում և հաճախ չէին կարդում ունեցած գրքերը: Անկախության տարիներին գրքի հանդեպ վերաբերմունքը կտրուկ փոխվեց, սակայն այսօր այն վերականգնվում է: Նրա գնահատմամբ՝ թյուր է այն կարծիքը, թե հայ ժամանակակից գրողների շրջանում չկան արժանի ստեղծագործություններ:

ՀՀ մշակույթի նախարարությունը և Հայաստանի գրողների միությունը, ՀՀ կառավարության որոշման համաձայն, յուրաքանյուր տարի Գիրք նվիրելու օրը պետական պատվերով և աջակցությամբ հրատարակված և չվաճառված գրքերը բաշխում են մարզային և համայնքային, ինչպես նաև Արցախի և Ջավախքի գրադարանների միջև: Հայաստանում գիրք նվիրելու օրը Գրողների միության նախագահ Լևոն Անանյանի նախաձեռնությամբ և ՀՀ կառավարության որոշմամբ նշվել է 2008 թվականից: Այս օրը տարբեր երկրներում կատարվում են բազմաթիվ միջոցառումներ, գրքեր են նվիրաբերվում գրադարաններին, որբանոցներին, դպրոցներին՝ փորձելով վերականգնել գրքի երբեմնի նշանակությունը:

• Ամենայն հայոց Թումանյանը

Հովհաննես Թումանյանը՝ հայ մեծ բանաստեղծ, արձակագիր, գրական, ազգային ու հասարակական գործիչ, ծնվել է 1869 թվականի փետրվարի 19-ին Լոռվա Դսեղ գյուղում։ Նրա գործերը մեծ մասամբ գրված են ռեալիստական ոճով՝ երբեմն խառնված իր ժամանակների ամենօրյա կյանքի հետ: Թումանյանը երիտասարդ տարիքում տեղափոխվեց Թիֆլիս, որն այդ շրջանում հայ մշակութային կյանքի կենտրոնն էր:

Շուտով նա հայտնի դարձավ հայկական հասարակության լայն շրջանակներին շնորհիվ իր պարզ, բայց բացառիկ և պոետիկ ստեղծագործությունների։

1899 թվականին Թումանյանը Թիֆլիսում հիմնեց «Վերնատուն» գրական ակումբ-խմբավորումը, որի մշտական անդամները դարձան մի շարք հայ մտավորականներ՝  Ղազարոս Աղայանը, Ավետիք Իսահակյանը, Լևոն Շանթը, Դերենիկ Դեմիրճյանն ու Նիկոլ Աղբալյանը։ «Վերնատանը» քննարկվում էին գրականությանն առնչվող մի շարք հիմնահարցեր՝ գրողի և քննադատության կապի, գրականության տեսության և վերջապես գրական ընթացիկ կյանքի վերաբերյալ։ 

Գրական ակումբի անվան ստեղծման մասին Իսահակյանը գրել է․

Ինքնաբերաբար, մեր հավաքույթների առաջին շրջանում, լուրջ թե կատակով, փափագ զարթնեց մեր գրական խմբակին, մեր հավաքույթներին անուն տալ:

 Օհաննեսն ասաց, թե Գոնկուր եղբայրներն իրենց գրական խմբակն ունեին, որ հավաքվում էր Գոնկուրների տան վերնահարկում, որին «Ամբար» անունն էին տալիս: Նույն նմանողությամբ, չեմ հիշում ում կողմից, առաջարկվեց «Վերնատուն» անունը, իսկույն հավանություն տվինք, գտնելով այն շատ պատշաճ և տեղին, որովհետև Օհաննեսի բնակարանը այն ժամանակ չորրորդ հարկում էր: Կնքեցինք «Վերնատուն» անունով մեր հավաքույթների վայրը: Այդ անունն այլևսընդմիշտ կապվեց մեզ հետ և քաղաքացիություն ստացավ։

Հովհաննես Թումանյանն ուներ երեք կեղծանուն․ առաջինը` Ամենայն հայոց թամադա, ինչը խոսում է այն մասին, որ նա ուրախ, զվարթ, քեֆչի մարդ էր: Հետո` Ցեղասպանութան ժամանակ, ստացավ ևս երկու տիտղոս․ մեկը՝ Ամենայն հայոց որբերի հայրիկ, որովհետև երբ վերադարձավ Արևմտյան Հայաստանից Էջմիածնում բացեց որբանոցներ, հիվանդանոցներ: Եվ մյուսը` ինքն իրեն կոչեց Ամենայն հայոց բանաստեղծ` Կաթողիկոսի հետ վիճաբանության ժամանակ: 

Երբ Կաթողիկոսն արգելում էր վեհարանում ապաստան տալ գաղթականներին, Թումանյանը շատ կտրուկ խոսեց և Կաթողիկոսն ասաց` ինչպե՞ս ես ինձ հետ խոսում, չէ՞ որ ես Ամենայն հայոց կաթողիկոսն եմ և հենց այդ ժամանակ էլ Թումանյանն ասաց՝ իսկ ես Ամենայն հայոց բանաստեղծն եմ:

Հովհաննես Թումանյանը սիրված է եղել թե՛ իր ընտանիքի, թե՛ իր ժողովրդի, թե՛ իր ընկերների, թե՛ իրեն անձնապես ճանաչելու բախտ չունեցած մեծ գրողների ու մտավորականների կողմից։

Նրա կախարդական գրիչը ուր դիպավ, կատարվեց իսկական արվեստի հրաշքը`լինի առակ թե քառյակ, հեքիաթ թե պատմվածք, հովվերգություն թե վիպերգություն: Նա եղավ մեզ համար այն, ինչ որ եղավ Պուշկինը ռուսների համար, Միցկևիչը` լեհերի համար: Մեծ է նաև նրա կատարած քաղաքական դերը: Կովկասյան ժողովուրդների եղբայրացման ջատագովներից ամենից մեծն եղավ նա իր հզոր խոսքով և օրինակով: Եվ որպես այդպիսին, անմոռանալի պիտի մնա նրա հոյակապ պատկերը,- ասել է Իսահակյանը։

Հմայիչ էր Հովհաննես Թումանյանը որպես բանաստեղծ ու մարդ: Նա իր մեջ կրում էր ժողովրդի լավագույն գծերը` գրականության մեջ սեր դեպի ժողովրդական ստեղծագործությունը, իսկ կյանքում` լայն հյուրասիրություն և սեր դեպի իր ընտանիքն ու երեխաները:
Այժմ` նոր կյանքի կերտման այս դարաշրջանում, անցյալի ֆոնի վրա մեծ բանաստեղծի կերպարանքն ավելի ու ավելի է ցայտուն ելնում որպես փայլող գագաթ,- ասել է Մարտիրոս Սարյանը։

Այսօր մենք պատիվ ունենք տոնել Ամենայն հայոց բանաստեղծի 150-րդ տարելիցը։ Թումանյանն իրեն հաջորդող սերունդներին ահռելի ժառանգություն է թողել և պատահական չէ, որ մեզ՝ հայերիս համար բանաստեղծի ծննդյան օրը նաև միմյանց գիրք նվիրելու օրն է։ Եվ չնայած այն հանգամանքին, որ տոնն ինքնաբուխ է, այն հասցրել է սիրվել ու մեծ արձագանք գտնել հանրության շրջանում։